Omdat Energie A16 niet op zichzelf staat, verruimen we in deze rubriek onze blik. Hoe past Energie A16 in breder beleid, bijvoorbeeld in circulair energiebeleid? Met de opkomst van zonnepanelen en windmolens wekken we steeds meer duurzame energie op. Maar daarbij ontstaat ook een uitdaging: windmolenwieken en zonnepanelen zijn na zo’n dikke twintig jaar aan vervanging toe. Wat doen we straks met die afgeschreven onderdelen? In deze rubriek zoomen we in op het afval van duurzame energiewinning door de podcast van Change for Circular Economy te beluisteren.

In de vierde aflevering van de podcast Change for Circular Economy ontvangt presentator Anic van Damme universitair hoofddocent Jan Braaksma (Universiteit Twente) en zonnepanelenleverancier Guido Broek (Sungevity). Kunnen we zonnepanelen en windmolens zo onderhouden dat ze langer mee kunnen? Kunnen we de onderdelen vervangen in plaats van het hele apparaat? En hoe behouden we alle zeldzame metalen en recyclen we staal en kunststof? Lees hieronder een samenvatting van hun gesprek over levensduurverlenging en reparatie in de duurzame energiesector.

Als je het over de levensduur van zonnepanelen hebt, wordt er een onderscheid gemaakt tussen de economische en technische levensduur. De economische levensduur van zonnepanelen is gemiddeld 25 jaar. Daarna schrijven we ze af. Maar daarna leveren ze vaak nog jarenlang stroom. De technische levensduur van een zonnepaneel is namelijk zo’n 40 jaar (of zelfs langer). Hoe kunnen we ervoor zorgen dat zonnepanelen langer gebruikt worden, hebben jullie daar een idee over?

Guido: Door de zonnepanelen in de gaten te houden en inzicht te krijgen in het verbruik, kom je erachter of het product nog optimaal werkt. Door bijvoorbeeld goed te kijken naar de kabels en de hellingshoek.

Jan: Wij vinden het belangrijk om te kijken naar de factoren die invloed hebben op de levensduur. Door hitte is de opbrengst van zonnepanelen minder groot, en ook gaan ze daardoor minder lang mee. Het kan dus lonen om je zonnepanelen in een andere hoek richting de zon te leggen om hitte te voorkomen. Over het algemeen is mijn ervaring dat je meer kunt doen dan mensen denken.

Guido: Een ander mooi voorbeeld om zonnepanelen langer te gebruiken  is ZonNext: een weeshuis voor zonnepanelen. Via dat initiatief worden zonnepanelen die economisch de beste tijd hebben gehad, tijdelijk geplaatst op andere gebouwen. Zo kunnen de panelen een mooie doorstart maken. Dat zijn uitdrukkelijk geen tweedehandsjes, maar hoogwaardige producten die langer gebruikt kunnen worden.

En wat gebeurt er met oude zonnepanelen die niet écht niet meer te repareren zijn en vervangen moeten worden?

Guido: De zonnepanelen worden dan gedemonteerd en naar een centraal inzamelpunt gebracht voor recycling. Door de vele materialen zoals glas, aluminium, zilver, metaal en verschillende kunststoffen die stevig aan elkaar zijn vastgelijmd, is het lastig om zonnepanelen te recyclen. Dit vormt een groot knelpunt in de circulaire economie.

Geldt hetzelfde voor windmolens? Als je Googelt op ‘windmill graveyard’, word je niet heel vrolijk van de grote vlaktes die vol liggen met windturbinebladen. Waarom kan dat niet gerecycled worden?

Jan: Bij het ontwerp wordt niet voldoende prioriteit gegeven aan het uitzoeken van het juiste materiaal. De technische functie is voor ontwerpers belangrijker. Zo is de opbrengst van windmolens de laatste jaren enorm gegroeid. Het is ook aan de overheid om meer druk uit te oefenen op de juiste materiaalkeuze. Want: hoe kostbaarder en schaarser de materialen, hoe secuurder je er als ontwerper mee omgaat.

Guido: Dit heeft een nieuwe manier van denken nodig. Wanneer je een windmolen inkoopt, worden het jouw materialen. Als er economische materiaalschaarste is, betekent het dat de waarde van jouw windmolen alleen maar toeneemt. Wanneer je de eigenaar verantwoordelijk maakt voor het terugwinnen van materialen, is de kans op een circulaire aanpak groter.

Over 10 jaar komt er een enorme bulk aan afschreven zonnepanelen en windmolens op ons af waar iets mee moet gaan gebeuren. Daarnaast hebben we de ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn. Waarom staat deze beweging nog in de kinderschoenen bij bedrijven?

Guido: Producenten moeten momenteel 13 cent per zonnepaneel afdragen voor recycling. Echter is dit bij lange na niet genoeg om een hoogwaardige recycling dicht bij huis te organiseren. Ik zou graag zien dat de overheid op korte termijn gaan ingrijpen. Maar we moeten er ook voor waken dat het model niet té succesvol wordt, want dan gaan we te veel recyclen en komen we in de knoop met de levensduurverlenging. Recycling is goed, maar circulariteit is beter.

Jan: Maar, ik word niet moedeloos hoor. Er is veel mogelijk. Ik zou pas moedeloos worden als het niet werkt. Maar ik ben ervan overtuigd dat het wel kan werken, het kost alleen tijd, inspanning én geld om het te organiseren. Gelukkig groeit het bewustzijn hierover wel.

Wat is jullie de afgelopen tijd opgevallen en wat zou volgens jullie NU moeten veranderen?

Jan: Meer inzicht geeft meer verantwoordelijkheid. Mijn gevoel is dat we steeds meer ‘beheerders’ worden van spullen en goederen. Zoals generaties voor ons dat eigenlijk ook waren. Maar omdat wij het door de tijd wat zijn kwijtgeraakt, leren we dat nu opnieuw. Om bredere groepen mensen mee te krijgen, zijn concrete acties belangrijk. Ik probeer als wetenschapper daarom direct acties te koppelen aan de inzichten die we opdoen.   

Guido: Mij is opgevallen dat iedereen de nadruk legt op prijs in plaats van waarde. We merken sinds kort dat er steeds meer vanuit waarde geredeneerd wordt. En dat is belangrijk, daar krijg je volgens mij mensen op mee.

Wil je het volledige interview via de podcast beluisteren? Dat kan via de website van Change Inc of via Spotify.